Bóle głowy, w okresie poporodowym występują dość powszechnie.
Prospektywne badanie kohortowe na grupie 985 pacjentek w okresie poporodowym wykazało, że bóle głowy występowały w 39% przypadków. W większości przypadków jednak były to napięciowe bóle głowy czy migrena.
Bóle głowy w okresie poporodowym mogą mieć bardzo różną etiologię:
- napięciowe bóle głowy
- migrena
- mięśniowo-szkieletowe
- stan przedrzucawkowy
- PDPH – Post-Dural Puncture Headache (Popunkcyjne Bóle Głowy)
- zatorowość żyły szyjnej
- krwiak podpajęczynówkowy
- PRES – Posterior Reversible Encephalopathy Syndrome (Zespół Odwracalnej Tylnej Encefalopatii)
- guz wewnątrzczaszkowy
- krwiak podtwardówkowy
- rozwarstwienie tętnicy szyjnej
- spontaniczne nadciśnienie śródczaszkowe
- zapalenie zatok obocznych nosa
- zapalenie opon mózgowych
- powietrze w jamie czaszki
- odstawienie kofeiny
- laktacja
- wywołane lekami
Zestaw możliwości jest bardzo duży, jednak najczęściej spotykamy się z napięciowym bólem głowy, migreną czy bólami pochodzenia mięśniowo-szkieletowego.
Pacjentki, które przed ciążą cierpiały z powodu migren, mogą rozwinąć migrenowe bóle głowy znacznie częściej.
Ze względu na przygotowanie się organizmu pod koniec ciąży do porodu zwiększa się ilość elastyny w ścięgnach i więzadłach, przez co stają się bardziej sprężyste. Połączenia stawowe w obrębie kręgosłupa oraz miednicy rozluźniają się, co predysponuje do częstszego pojawiania się u pacjentek ciężarnych i we wczesnym okresie połogu przepuklin międzykręgowych, bólów o etiologii stawowej, jak również zaburzeń konformacji przestrzennej pomiędzy kręgami. Niefizjologiczne ułożenie kręgów może doprowadzać do derangementów, czyli niewłaściwego ułożenia przestrzennego, co – wraz ze zwiększonym ukrwieniem tkanek i ich obrzękiem – powoduje zwiększoną częstość kolizji korzeniowych w obrębie kręgosłupa szyjnego. To wszystko doprowadza do bólów głowy, bólów karku z promieniowaniem do kończyn górnych.
W trakcie całego życia, ale szczególnie w trakcie ciąży, należy dbać o właściwą postawę ciała (głowa centralnie nad klatką piersiową), unikanie pochylania głowy do przodu, pozycji zgarbionej, spania na wysokich poduszkach wyłącznie pod głową. Jeśli dojdzie do bólów głowy czy karku, należy zasięgnąć porady fizjoterapeuty, najlepiej metody McKenzie, lub lekarza medycyny bólu zajmującego się terapią manualną i metodą McKenzie.
poprawnie
niepoprawnie
Żeby mówić o popunkcyjnych bólach głowy muszą być spełnione pewne kryteria określone przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Bólów Głowy (International Headache Society):
- ból nasila się w ciągu 15 minut po zmianie pozycji na stojącą lub siedzącą, a jego nasilenie zmniejsza się w czasie 15 minut po położeniu się płasko. Towarzyszy mu co najmniej jeden z następujących objawów:
- sztywność karku
- niedosłuch
- szum w uszach
- nudności
- światłowstręt
- nastąpiło przebicie opony pajęczej
- ból rozwija się w ciągu 5 dni od uszkodzenia opony pajęczej
- ból ustępuje:
- samoistnie w ciągu jednego tygodnia
- w ciągu 48 h od wykonania łaty z krwi autologicznej pacjenta.
Jeśli chodzi o leczenie PDPH, możemy je podzielić na zachowawcze, farmakologiczne i inwazyjne.
W większości przypadków PDPH ustępują samoistnie, jednak stosując pewne metody zachowawcze, jesteśmy w stanie przyspieszyć leczenie oraz zapewnić większy komfort pacjentce. W przypadku wystąpienia popunkcyjnych bólów głowy zaleca się przebywanie w pozycji leżącej, unikania pionizacji oraz właściwe nawodnienie organizmu. Związane jest to z przyczyną powstawania tych dolegliwości, której upatruje się w podrażnieniu układu nerwowego spowodowanego zmniejszeniem objętości płynu mózgowo-rdzeniowego na skutek uszkodzenia opony pajęczej. Dlatego o PDPH możemy mówić po cięciu cesarskim w znieczuleniu podpajęczynówkowym bądź po porodzie siłami natury w znieczuleniu zewnątrzoponowym, jeśli przy zakładaniu cewnika miało miejsce uszkodzenie opony pajęczej.
Jeśli metody zachowawcze są nieskuteczne, dołącza się farmakoterapię (proste leki przeciwbólowe – paracetamol, ibuprofen). Przy braku efektu możliwa jest eskalacja do opioidów, podawanych jednak nie dłużej niż 48 h.
Najczęściej stosuje się kofeinę lub teofilinę doustnie bądź dożylnie, choć ostatnie badania naukowe poddają w wątpliwość tę metodę leczenia. Pozostałe leki stosowane w terapii PDPH nie były badane na ciężarnych i brak jest silnych badań naukowych potwierdzających ich skuteczność w tej grupie pacjentów. Przy braku efektywności powyższych metod możliwe jest wykonanie zabiegu blokady nerwu potylicznego większego lub blokady zwoju klinowo-podniebiennego. W ostateczności wykonuje się zabieg wytworzenia łaty z krwi autologicznej pacjenta w przestrzeni zewnątrzoponowej na poziomie uszkodzenia.
Podsumowując: popunkcyjne bóle głowy nie są częste w naszym ośrodku.
Celem zminimalizowania ryzyka takiego skutku ubocznego stosujemy specjalne atraumatyczne igły do znieczuleń podpajęczynówkowych o bardzo małym przekroju, dbamy o właściwe wypełnienie układu krążenia przed planowanym znieczuleniem, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości prowadzimy konsultacje anestezjologiczne celem właściwego ustalenia przyczyny bólu głowy i wdrożenia adekwatnego leczenia.
