Poród pośladkowy oznacza taki poród, w którym dziecko ułożone jest w położeniu podłużnym miednicowym, czyli ku kanałowi rodnemu skierowane są jego nóżki i pośladki, bardzo rzadko kolanka. Ułożenie pośladkowe dziecka powoduje, że poród siłami natury jest trudny zarówno dla matki, jak i dziecka, zatem lekarze często doradzają cesarskie cięcie. Na szczęście ułożenie pośladkowe dziecka zdarza się rzadko – z szacunków wynika, że około 3 proc. dzieci nie odwraca się główką do kanału rodnego.
Poród pośladkowy niesie ze sobą ryzyko powikłań okołoporodowych, zarówno u matki, jak i dziecka. Zazwyczaj lekarze doradzają cesarskie cięcie, jednak w niektórych przypadkach jest ono niemożliwe. Położnicy mogą spróbować odwrócić dziecko przez powłoki brzuszne, co jest znanym i bezpiecznym zabiegiem, stosowanym jednak dopiero w końcowych tygodniach ciąży. Ułożenie pośladkowe płodu znacznie częściej zdarza się w przypadku porodów przedwczesnych.
Jak rozpoznać ułożenie pośladkowe dziecka?
Ułożenie pośladkowe dziecka może rozpoznać sama mama – po tym, że dziecko kopie ją w okolice krzyża lub dół brzucha, a nie w żebra – bo tak powinno przy prawidłowym ułożeniu. Ułożenie płodu rozpoznaje się podczas badania przez pochwę lub USG. W badaniu przez pochwę wyczuwa się guzy kulszowe, kość krzyżową, pośladki, stópki lub kolanka dziecka. Należy pamiętać, że dziecko może być różnie ułożone – dlatego najlepiej skontrolować jego położenie za pomocą USG. I najważniejsze – przyszła mama nie ma się czego obawiać. Współczesna medycyna radzi sobie z każdym ułożeniem dziecka, chociaż zalecane są wtedy planowane cesarskie cięcia.
Poród pośladkowy drogami natury – czy jest bezpieczny? Jak przebiega?
Ułożenie pośladkowe dziecka znacznie utrudnia poród siłami natury. Nie chodzi tylko o kobietę, dla której taki typ porodu jest trudniejszy, ale i o dziecko. Poród pośladkowy drogami natury jest niebezpieczny dla dziecka, bowiem jego nóżki i pośladki mogą w niedostatecznym stopniu rozewrzeć kanał rodny i główka dziecka nie będzie mogła swobodnie się wydostać.
Zakończenie ciąży w przypadku położenia miednicowego płodu zazwyczaj odbywa się na drodze elektywnego (czyli planowanego) cesarskiego cięcia. Jednak są przypadki, kiedy poród powinien odbyć się drogą pochwową. Do sytuacji tych zalicza się:
- zaawansowany postęp porodu,
- poród poza szpitalem,
- obecność ciężkiej wady płodu,
- zgon wewnątrz maciczny płodu,
- preferencje matki.
Poród drogą pochwową płodu w ułożeniu pośladkowym może przebiegać:
- spontanicznie – dziecko rodzi się bez pomocy, położna jedynie podtrzymuje płód,
- z pomocą ręczną – dziecko rodzi się do pępka, a następnie udzielana jest pomoc,
- poprzez ręczne wydobycie płodu – osoba przeszkolona wydobywa płód, nie ma akcji spontanicznej. Jest to jednak zabieg, który musi być wykonany przy znieczuleniu dla matki.
Do podstawowych sposobów pomocy ręcznej przy uwalnianiu rączek i barków dziecka zalicza się trzy sposoby:
- pomoc ręczna sposobem Brachta – do udzielenia pomocy przystępuje się w momencie, kiedy płód urodził się do pępka. Chwyta się miednicę i uda płodu, a następnie „wywija” go na brzuch matki,
- wytoczenie barków sposobem Lovseta – po urodzeniu płodu do dolnego kąta przedniej łopatki chwyta się go za miednicę, a następnie obraca ruchem śrubowym w dół,
- uwolnienie rączek sposobem klasycznym – tutaj położna wkłada palce do pochwy matki, aby uwolnić najpierw jedną, a potem drugą rączkę.
Należy pamiętać, że przy rodzeniu główki dziecka również wymagana jest asysta osoby przeszkolonej. Główka dziecka jest bardzo delikatna i podatna na urazy. Przy rodzeniu główki ważny jest czas, bowiem podczas przechodzenia główki przez kanał rodny sznur pępowinowy pozostaje uciśnięty, a to z kolei grozi niedotlenieniem dziecka. Właśnie z powodu możliwości utknięcia główki w kanale rodnym lub ucisku pępowiny lekarze często zalecają cesarskie cięcie, aby uniknąć tego typu powikłań.
W skrajnych przypadkach, wyłącznie przy konieczności natychmiastowego urodzenia płodu w II okresie porodu stosuje się obrót wewnętrzny płodu, a następnie jego ręczne wydobycie. Jest to jednak zabieg obarczony dużym ryzykiem i wykonywany w znieczuleniu dla matki.
Wskazania do cesarskiego cięcia w przypadku ułożenia pośladkowego płodu
Za bezwzględne wskazania do cesarskiego cięcia w przypadku ułożenia miednicowego płodu uznaje się:
- masa płodu powyżej 3,75 kg lub poniżej 2 kg,
- pierwszy poród,
- wady macicy,
- zwężona miednica matki,
- wyprostowana lub odgięta ku tyłowi główka płodu (widoczna na USG),
- łożysko przodujące,
- przedwczesne pęknięcie błon płodowych,
- niewydolność łożyska,
- ułożenie stópkowe lub kolankowe płodu.
Położenie miednicowe dziecka może przyjąć trzy formy:
- stópkowe (10-30 proc.), w którym częścią przodującą są całkowicie wyprostowane stopy dziecka, co grozi ich wypadnięciem przy niepełnym rozwarciu szyjki macicy,
- miednicowe zupełne (5-10 proc.), gdzie częścią przodująca są stópki i pośladki,
- pośladkowe (50-70 proc.), w którym częścią przodującą są pośladki, a nóżki są zgięte w biodrach. Pozycja dziecka wygląda, jakby było „złożone na pół”,
- kolankowe (<1 proc.), w którym oba kolana są elementem przodującym.
Położenie miednicowe dziecka – czy można odwrócić malucha? Czym jest obrót zewnętrzny?
Jeśli dziecko nie odwróci się samo, to można przeprowadzić próbę jego odwrócenia. To tzw. obrót zewnętrzny, znany już za czasów Arystotelesa. Obrót zewnętrzny polega na próbie odwrócenia dziecka przez powłoki brzuszne poprzez delikatne uciskanie go. Zabieg nie jest bolesny, ale może być nieprzyjemny dla matki. Nie zawsze jest także skuteczny – często dziecko odwraca się z powrotem.
Obrót zewnętrzny powinien być wykonywany w pobliżu terminu porodu, czyli w 37. lub 38. tygodniu ciąży. Ma to związek z tym, że wiele płodów obraca się samoistnie do 37. tygodnia ciąży, a także ciąża jest uznawana za donoszoną, więc w razie konieczności istnieje możliwość wykonania cesarskiego cięcia. Obrót zewnętrzny wykonywany pod koniec ciąży jest także z jeszcze jednego powodu – dziecko może nie zdążyć się ponownie ułożyć pośladkowo przez rozpoczęciem akcji porodowej.
Niestety nie każda ciąża kwalifikuje się do wykonania obrotu zewnętrznego. Do przeciwwskazań należą m.in. duża masa płodu, mała ilość płynu owodniowego, wady macicy, łożysko przodujące, choroby serca u matki, wady płodu, nadciśnienie tętnicze.
Co sprzyja ułożeniu pośladkowemu dziecka?
Do tej pory nie ma pewności, dlaczego płód układa się w ułożeniu miednicowym. Szacuje się, że przy porodach donoszonych, położenie miednicowe zdarza się w 3-4 proc. przypadków. Natomiast odsetek ten jest wyższy w przypadku porodów przedwczesnych. Między 33. a 36. tygodniem ciąży wynosi 7 proc., między 29. a 32. tygodniem ciąży już 14 proc. Dzieje się tak dlatego, że we wcześniejszych okresach ciąży położenie miednicowe płodu jest naturalne. Do obrotu może dojść nawet w 35. tygodniu ciąży i dzieje się tak w około 25 proc. przypadków.
Jak czynniki sprzyjają ułożeniu miednicowemu płodu?
Czynniki sprzyjające dzieli się na te pochodzenia matczynego oraz płodowego. Do czynników matczynych zaliczamy:
- wady macicy (macica jednorożna, dwurożna)
- obecność mięśniaków macicy,
- wiotką macicę (u wieloródek),
- zwężoną lub szeroką macicę.
Do czynników płodowych zaliczamy:
- łożysko przodujące,
- duża masa urodzeniowa, powyżej 4 kg,
- wielo- lub małowodzie,
- ciążę mnogą,
- krótki sznur pępowinowy,
- wady rozwojowe płodu, np. wodogłowie, przepukliny rdzeniowe.
Poród pośladkowy siłami natury – zagrożenia
Dzieci, które są ułożone nieprawidłowo, są narażone na większe ryzyko powikłań w trakcie porodu. Zagrożenia, jakie niesie ze sobą poród naturalny dziecka w położeniu miednicowym:
- długi poród,
- uraz barków u dziecka, uraz okołoporodowy,
- niedotlenienie dziecka,
- utknięcie główki w kanale rodnym,
- porażenie splotu barkowego lub szyjnego,
- wypadnięcie pępowiny,
- zgon dziecka,
- uszkodzenie dróg rodnych u kobiety,
- zakażenie śródporodowe.
Źródło:
- POŁOŻNICTWO pod red. G. Bręborowicz, K. Czajkowski, Tom 1, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020, s. 468-498.
