Dziedziczenie grupy krwi a konflikt serologiczny.
W ciąży podczas pierwszego badania krwi jest oznaczana grupa krwi matki oraz odczyn Coombsa. Ma to na celu ustalenie postępowania medycznego w przypadku możliwości wystąpienia konfliktu serologicznego. Jak wygląda dziedziczenie krwi u dziecka? Jak sprawdzić, jaką grupę krwi będzie miał malec?
Grupa krwi – czym jest?
Wyróżniamy cztery podstawowe grupy krwi: 0, A, B i AB. Te określenia informują, jaki antygen jest obecny na powierzchni krwinek. Z kolei czynnik Rh, tzw. antygen D, może występować (Rh +) lub nie występować (Rh -). Według statystyk, w Polsce najczęściej występuje grupa krwi A Rh+, a najrzadziej AB Rh-, którą posiada tylko 1% Polaków. Grupa krwi pozostaje przez całe życie niezmienna. Zjawisko istnienia grup krwi po raz pierwszy zostało opisane na początku XX wieku przez austriackiego lekarza – Karla Landsteinera.
O tym, jaką grupę krwi będzie miało dziecko decydują geny (allele) przekazywane przez rodziców. Wyróżniamy trzy główne warianty alleli: A, B oraz 0. Rodzice posiadają dwa allele, ale dziecku przekazują tylko jeden z nich. W przypadku układu Rh, decydująca jest obecność lub brak antygenu D. Jeśli oboje rodzice mają grupę krwi Rh- dziecko na pewno będzie miało również Rh-, ponieważ nie zostanie przekazany antygen D, warunkujący grupę Rh+.
Jeśli rodzice znają swoją grupę krwi mogą wyliczyć grupę krwi dziecka na podstawie poniższej tabeli:
| Mama 0 | Mama A | Mama B | Mama AB | |
| Tata 0 | 0 | 0 lub A | 0 lub B | A lub B |
| Tata A | A lub 0 | 0 lub A | 0, A, B lub AB | A, B lub AB |
| Tata B | B lub 0 | 0, A, B lub AB | 0 lub B | A, B lub AB |
| Tata AB | A lub B | A, B lub AB | A, B lub AB | A, B lub AB |
Znając czynnik Rh można go wyliczyć u dziecka na podstawie tabeli:
| Mama DD Rh+ | Mama Dd Rh + | Mama dd Rh – | |
| Tata DD Rh + | DD Rh + | DD lub Dd Rh + | DD Rh + |
| Tata Dd Rh + | DD lub Dd Rh + | DD lub Dd Rh + lub dd Rh – | Dd Rh + lub dd Rh – |
| Tata dd Rh – | Dd Rh + | Dd Rh + lub dd Rh – | dd Rh – |
Grupa krwi – jej znajomość jest ważna
W osoczu krwi występują przeciwciała przeciwko antygenom układów grupowych krwinek. Dzięki znajomości grupy krwi wiadomo, jaką krew można przetoczyć choremu w razie takiej konieczności. Organizm nie wytwarza przeciwciał przeciwko antygenom własnych krwinek. A więc:
- posiadacze grupy krwi A mają przeciwciała przeciw grupie B, a posiadacze grupy B mają przeciwciała przeciw grupie A. Grupy A i B nie mogą wzajemnie wymieniać krwi;
- posiadacze grupy AB nie mają żadnych przeciwciał. To oznacza, że mogą przyjąć każdą inną grupę krwi, ale sami nie mogą być dawcami krwi dla innych grup, poza AB, mają bowiem antygeny A i B;
- posiadacze grupy krwi 0 mają przeciwciała przeciw grupie A i B, ale nie mają antygenów A i B, więc mogą być dawcami dla wszystkich innych grup krwi. Sami natomiast mogą przyjąć tylko grupę krwi 0.
Czym jest konflikt serologiczny?
Do konfliktu serologicznego dochodzi wtedy, kiedy antygeny krwinek matki i płodu są różne. Organizm matki zaczyna wtedy produkować przeciwciała skierowane przeciwko antygenom znajdującym się na krwinkach płodu. Mówiąc krótko układ odpornościowy matki traktuje krwinki dziecka jako coś obcego.
Do konfliktu dochodzi najczęściej na skutek niezgodności w zakresie antygenu D z układu Rh. Erytrocyty matki nie posiadają antygenu D (Rh -), natomiast erytrocyty płodu dziedziczą antygen D od ojca i są Rh +. U matki powstają wtedy przeciwciała w stosunku do antygenów Rh, przenikają one przez łożysko i niszczą krwinki czerwone płodu.
Na skutek konfliktu serologicznego może dojść do choroby hemolitycznej płodu lub noworodka, na skutek której płód jest niedotleniony, nie rozwija się prawidłowo i może dojść do jego obumarcia.
W pierwszej ciąży niezwykle rzadko dochodzi do konfliktu serologicznego – może do niego dojść np. w sytuacji, gdy doszło do zmieszania krwi płodu i matki (na skutek zabiegów wewnątrzmacicznych w trakcie ciąży, krwawienia śródciążowego czy ciąży ektopowej. Do zmieszania krwi matki i płodu najczęściej dochodzi w trakcie porodu (dziecka Rh + przez matkę Rh -). Wtedy organizm kobiety produkuje przeciwciała, które mogą atakować krwinki płodu w kolejnej ciąży. Podobne ryzyko występuje u kobiet, które w przeszłości miały przetaczaną krew – wtedy do konfliktu serologicznego może dojść w pierwszej ciąży.
Jakie badania mają rozpoznać konflikt serologiczny?
Każda ciężarna, już podczas pierwszego badania krwi, ma oznaczane alloprzeciwciała skierowane przeciwko antygenom układu czerwonokrwinkowego. Badanie nazywane jest odczynem Coombsa. Podczas pierwszego badania krwi oznaczana jest także grupa krwi.
Kobiety z Rh +, u których nie stwierdza się obecności alloprzeciwciał, nie muszą już wykonywać kolejnych oznaczeń – konflikt serologiczny u nich nie wystąpi.
Kobiety z Rh – muszą powtarzać badania w każdym trymestrze ciąży. Jeśli wynik testu antyglobulinowego okaże się dodatni, konieczna jest identyfikacja rodzaju przeciwciał oraz ich miana, by móc wdrożyć leczenie.
Profilaktyka polega na podaniu immunoglobuliny anty-D kobietom z Rh -, w sytuacjach, w których narażone są na wystąpienie konfliktu serologicznego.
