Prawidłowa dieta kobiety w okresie ciąży ma duże znaczenie w zapewnieniu właściwego przebiegu ciąży, optymalnego rozwoju i zdrowia dziecka oraz zdrowia samej kobiety.
Co prawda, zalecenia żywieniowe dla kobiety w okresie ciąży nie różnią się znacząco od ogólnych zasad prawidłowego żywienia, to jednak występują pewne odrębności, a co więcej niektóre zalecenia dotyczące odżywiania nabierają szczególnego znaczenia w tym okresie. Ponadto, w niektórych przypadkach mogą pojawić się dolegliwości typowe dla ciąży, które wymagają modyfikacji diety. W niektórych przypadkach mogą rozwinąć się zaburzenia wynikające ze zmienionego metabolizmu w tym okresie, np. cukrzyca ciążowa, które wymagają specjalnego podejścia dietetycznego.
Jaka powinna być dieta kobiety w ciąży?
Dieta kobiety w okresie ciąży powinna opierać się na ogólnych zasadach prawidłowego żywienia. W czasie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na energię, białko, wiele witamin i składników mineralnych. Dieta powinna być odpowiednio zbilansowana, ponieważ zarówno niedobory, jak i nadmiary pokarmowe mogą mieć negatywny wpływ na przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Zapotrzebowanie energetyczne kobiety ciężarnej zwiększa się w porównaniu do okresu sprzed ciąży o:
- 85 kcal/dobę w I trymestrze,
- 285 kcal/dobę w II trymestrze,
- 475 kcal/dobę w III trymestrze.
Kobieta w ciąży powinna zwiększyć ilość płynów do około 2,3 l/dobę. W diecie rekomendowane są 3 posiłki główne oraz 2 posiłki o mniejszej energetyczności w ciągu dnia, spożywane regularnie, co 3 – 4 godziny. Istotne jest komponowanie diety z wykorzystaniem różnorodnych produktów żywnościowych, tj. warzywa i owoce, produkty zbożowe – najlepiej produkty z pełnego przemiału, w których zawartość witamin, składników mineralnych, błonnika jest wyższa niż w produktach oczyszczonych, produkty mleczne, chude mięsa, ryby, jaja, nasiona rośliny strączkowych, orzechy, tłuszcze roślinne.
Jakie zalecenia są szczególnie istotne podczas ciąży?
W okresie ciąży istotne jest zapewnienie odpowiedniego przyrostu masy ciała, wykluczenie alkoholu ze względu na duże ryzyko patologii płodowych, ograniczenie spożycia kawy, mocnej herbaty, w związku z negatywnym wpływem dużej ilości kofeiny na rozwój płodu, zrezygnowanie ze spożywania wątróbki, mając na względzie, że duża zawartość retinolu sprzyja wadom rozwojowym oraz dbanie o unikanie zakażeń pokarmowych, które mogą grozić przedwczesnym porodem, zaburzeniami rozwojowymi płodu, poronieniem. Z uwagi na potencjalne ryzyko zakażenia mikrobiologicznego, produkty spożywcze, które należy wyeliminować z diety kobiety w okresie ciąży to, m.in. niepasteryzowane mleko i produkty mleczne, surowe i niedogotowane mięso, surowe ryby i owoce morza, surowe jaja. Uwagę należy zwrócić również na dokładne mycie warzyw i owoców oraz odpowiednie przechowywanie produktów żywnościowych.
Prawidłowy przyrost masy ciała
W okresie ciąży podstawowe znaczenie ma prawidłowy przyrost masy ciała, który jest zależny od wyjściowego stanu odżywienia. Będzie on inny dla kobiet z prawidłową masą ciała, niedowagą, nadwagą czy otyłością. Zalecany całkowity przyrost masy ciała w ciąży pojedynczej dla kobiety z prawidłową masą ciała przed ciążą wynosi od 11,5 do 16 kg. Prawidłowy przyrost masy ciała w pierwszym trymestrze ciąży powinien wynosić od 0,5 kg do 2 kg, a w późniejszych trymestrach ciąży masa ciała kobiety z prawidłową masą ciała przed ciążą powinna wzrastać do 0,5 kg/tydzień. Przestrzeganie prawidłowego przyrostu masy ciała w okresie ciąży zmniejsza ryzyko pojawienia się zaburzeń rozwoju wewnątrzmacicznego, które mogą skutkować zarówno makrosomią, jak i małą masą urodzeniową. Z kolei oba te stany mogą być przyczyną powikłań położniczych oraz schorzeń metabolicznych u potomstwa w życiu dorosłym.
Czy kobieta w ciąży powinna być aktywna fizycznie?
Kobieta w okresie ciąży, jeśli nie ma przeciwwskazań medycznych, powinna wykonywać aktywności ruchowe dostosowane do swoich możliwości.
Bibliografia:
- Ciborowska H. i Ciborowski A. 2021: Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa.
- Włodarek D. i wsp. 2014: Dietoterapia. PZWL, Warszawa.
- Jarosz M. 2011: Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
- Jarosz M. 2020: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa.
- Małgorzewicz S. 2020: Żywienie kliniczne. Wydawnictwo Czelej, Lublin.
- Nowak – Pacholczak B. 2021: Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka. Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia. PZWL, Warszawa.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2019 r. w sprawie programu pilotażowego „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy”.
- Szostak – Węgierek D. 2021: Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią. PZWL, Warszawa.
- ncez.pzh.gov.pl
- 1000dni.pl