Prawidłowa dieta kobiety z cukrzycą ciążową jest niezbędna dla optymalnego przebiegu ciąży, a także odpowiada za utrzymanie prawidłowych wartości glikemii. Osiągnięcie prawidłowej glikemii jest możliwe poprzez właściwe zmiany w stylu życia, jednak, gdy cele terapeutyczne nie są osiągalne to poprzez dodatkowe włączenie insulinoterapii.
Rozpoznanie cukrzycy ciążowej
Lekarz stwierdza cukrzycę ciążową na podstawie wyników testu obciążenia glukozą (75 g OGTT), gdy spełnione jest przynajmniej jedno z poniższych kryteriów:
- glikemia na czczo: 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl),
- glikemia w 60. minucie OGTT: ≥10 mmol/l (≥180 mg/dl),
- glikemia w 120. minucie OGTT: 8,5-11 mmol/l (153-199 mg/dl).
Ile kalorii w ciągu dnia powinna spożywać kobieta z cukrzycą ciążową?
Zapotrzebowanie na energię należy ustalić indywidualnie. Wartość energetyczna diety u kobiet w ciąży, także z cukrzycą ciążową, zwiększa się w stosunku do okresu sprzed ciąży:
- w I trymestrze ciąży o 85 kcal,
- w II trymestrze ciąży o 285 kcal,
- w III trymestrze ciąży o 475 kcal.
W celu określenia całkowitego zapotrzebowania energetycznego kobiety w ciąży konieczne jest obliczenie tych potrzeb przed ciążą, a następnie zwiększenie ich w zależności od trymestru ciąży.
Dieta dla kobiety z cukrzycą ciążową
Dla kobiety z cukrzycą ciążową zalecana jest dieta o nikim indeksem glikemicznym, urozmaicona oraz bazująca na produktach o wysokiej wartości odżywczej. Konieczne jest również ograniczenie żywności wysokoprzetworzonej. Dieta powinna uwzględniać trzy posiłki główne (śniadanie, obiad, kolację) i trzy posiłki o mniejszej energetyczności (II śniadanie, podwieczorek, II kolacja). Przerwy pomiędzy posiłkami nie powinny być dłuższe niż 2 – 3 godziny, a dopuszczalne przesunięcie czasowe w spożyciu posiłków do około 30 minut. Węglowodany mają największy wpływ na wartość glikemii, dlatego zalecane są węglowodany o niskim indeksie glikemicznym, np. warzywa niskowęglowodanowe, produkty zbożowe pełnoziarniste. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym powinny być ograniczane w diecie, co w praktyce sprowadza się do maksymalnego unikania spożywania, np. wysokoprzetworzonych produktów zbożowych, słodyczy, słodzonych napojów, soków owocowych. Owoce mogą być spożywane ale z umiarem i bezpośrednio po głównych posiłkach (przeciętnie 2 owoce o wielkości średniego jabłka). W dietoterapii kobiet z cukrzycą ciążową istotny jest niewielki posiłek spożywany przed snem zawierający około 25 g węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym lub produkty zawierające skrobię oporną. Posiłek ten ma na celu zabezpieczenie przed wystąpieniem hipoglikemii w nocy i ketogenezy głodowej. Zapotrzebowanie na białko w czasie ciąży zwiększa się ze względu na jego wykorzystanie do rozwoju płodu oraz narządów matki, dlatego w diecie powinny znaleźć się, m.in. chude gatunki mięs, ryby, produkty mleczne, jaja, nasiona roślin strączkowych. W diecie kobiet z cukrzycą ciążową należy stosować tłuszcze płynne pochodzenia roślinnego, np. oliwę z oliwek oraz tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe omega 3, np. ryby. Pacjentki z cukrzycą ciążową powinny dbać o prawidłowe nawodnienie i codziennie dostarczać do organizmu około 2,3 l płynów. Jak w każdej ciąży, z uwagi na potencjalne ryzyko zakażenia mikrobiologicznego zaleca się wykluczenie, m.in. niepasteryzowanego mleka i produktów mlecznych, surowego i niedogotowanego mięsa, surowych ryb i owoców morza, surowych jaj.
Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży
Monitorowanie przyrostu masy ciała w okresie ciąży jest szczególnie ważne, ponieważ zbyt duży przyrost masy ciała u ciężarnej z cukrzycą wiąże się z nadmiernym wzrastaniem płodu. Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży pojedynczej to 0,5 – 2 kg w pierwszym trymestrze ciąży i do 0,5 kg w każdym kolejnym tygodniu ciąży, jeśli masa ciała kobiety przed ciążą była prawidłowa.
Cukrzyca ciążowa – pomiary
W czasie stosowania diety pacjentka proszona jest o wykonywanie pomiarów glikemii za pomocą glukometru, a także oznaczanie poziomu porannych ketonów przy użyciu pasków do moczu. W niektórych przypadkach, gdy nie udaje się uzyskać docelowych wartości glikemii pacjentka otrzymuje insulinoterapię. Prawidłowe wartości glikemii świadczące o dobrym wyrównaniu i leczeniu cukrzycy ciążowej to:
- glikemia na czczo i przed posiłkami: 70 – 90 mg/dl (3,9 – 5 mmol/l)
- glikemia w 1. godzinie po rozpoczętym posiłku: <140 mg/dl (<7,8 mmol/l)
- glikemia między godziną 2:00 a 4:00: 70 – 90 mg/dl (3,9 – 5 mmol/l)
Aktywność fizyczna
Poza prawidłową dietą, również aktywność fizyczna wpływa korzystnie na przebieg ciąży i kontrolę glikemii u kobiet w ciąży z cukrzycą. Jeżeli nie ma przeciwwskazań medycznych, zalecana jest aktywność fizyczna tlenowa o umiarkowanej intensywności.