Zniesienie bólu porodowego traktowane było przez wiele lat jako inne zagadnienie, niezwiązane z „prawdziwą medycyną” i, głównie ze względów religijnych, negowane.
Urodzenie dziecka jest dla matki wydarzeniem doniosłym, niosącym ze sobą konieczność przeorganizowania dotychczasowego stylu życia, wprowadzającym szereg zmian w codziennym funkcjonowaniu jej oraz pozostałych domowników – przekonuje psycholog Marta Studzińska.
Sam poród wiąże się z dużym wysiłkiem – zarówno ze strony matki, jak i dziecka. Od strony fizjologicznej towarzyszy mu wyrzut dużych dawek hormonów (m.in. oksytocyny, adrenaliny, endorfin czy prolaktyny), odpowiadających za prawidłowy przebieg akcji porodowej. Substancje te mają również wpływ na samopoczucie i nastrój matki – zarówno w trakcie porodu, jak i bezpośrednio po nim. Oddziałują także na jej zachowanie wobec noworodka (m.in. na nastawienie wobec dziecka).
Po porodzie poziom hormonów odpowiadających za mobilizację organizmu do wysiłku stopniowo obniża się, a rezultatem tego jest odczuwany przez matki spadek energii, poczucie zmęczenia, potrzeba odpoczynku.
Porodowi zwykle towarzyszą silne emocje, wśród których na pierwszy plan wysuwa się radość, poczucie szczęścia, niejednokrotnie ulga (jeżeli ciąża, a zwłaszcza jej ostatni etap, wiązał się z dyskomfortem), ale też niepokój i różnego rodzaju obawy (dotyczące przebiegu samego porodu, jego bolesności, stanu zdrowia dziecka itd.).
Zazwyczaj w ciągu pierwszej doby od urodzenia dziecka następuje powrót do równowagi neurochemicznej organizmu rodzącej. Zdarza się jednak, że u niektórych kobiet okres pobudzenia emocjonalnego czy niestabilności nastroju utrzymuje się dłużej – nawet do kilku dni. Można wówczas obserwować wyraźną zmienność w samopoczuciu matki: radość, a nawet euforia z powodu przyjścia na świat dziecka bywa wypierana przez niepokój o jego zdrowie czy rozwój, niepewność co do własnych umiejętności w opiece nad noworodkiem, rozdrażnienie z powodu doświadczanego dyskomfortu po porodzie, a nawet smutek czy przygnębienie połączone ze skłonnością do płaczu. Co charakterystyczne, doświadczane przez matkę zmienne nastroje nie utrzymują się zbyt długo, jedne emocje wypierają drugie, po smutku przychodzi poprawa samopoczucia itd. Mamy wówczas do czynienia z tzw. syndromem baby blues. Powrót do równowagi emocjonalnej trwa zazwyczaj kilka dni i nie wymaga korzystania z pomocy specjalistycznej (np. ze strony psychologa czy lekarza).
W okresie wahań nastroju najkorzystniej działa wsparcie, jakiego matka może doświadczyć ze strony personelu szpitala oraz osób sobie bliskich, a także możliwość wypoczynku i wyciszenia.
Znacznie rzadziej w okresie okołoporodowym można obserwować występowanie u matek bardziej nasilonych i znacznie dłużej utrzymujących się zaburzeń nastroju, rozpoznawanych jako depresja poporodowa. Różnica dotyczy zarówno ogólnego obrazu jej objawów, jak i czasu ich utrzymywania się. W przeciwieństwie do syndromu baby blues, nie mamy wówczas do czynienia ze zmiennością nastrojów, a raczej tendencją do utrzymywania się obniżonego samopoczucia (dominującymi emocjami są w takich wypadkach: smutek, niepewność, różnego rodzaju obawy, niepokój, przygnębienie, trudność w doświadczaniu radości i przyjemności). W przypadku epizodu depresji poporodowej, obniżonemu nastrojowi towarzyszą pozostałe objawy charakterystyczne dla depresji: pesymizm i negatywne nastawienie do przyszłości, spadek poziomu energii, trudności w podejmowaniu decyzji, a także objawy somatyczne (m.in. utrata bądź wzmożenie apetytu, zaburzenia snu). Istotny jest również okres utrzymywania się niepokojących objawów (dłuższy niż dwa tygodnie sugeruje wystąpienie zaburzeń depresyjnych).
O ile przejściowa niestabilność nastroju, typowa dla syndromu baby blues, nie wymaga pomocy lekarza czy psychologa, o tyle w przypadku dłużej utrzymujących się zaburzeń nastroju czy podejrzenia depresji warto skorzystać z konsultacji psychologicznej lub psychiatrycznej, celem postawienia wstępnego rozpoznania i ewentualnego włączenia odpowiedniego leczenia farmakologicznego, a także uzyskania wsparcia psychologicznego czy podjęcia właściwej terapii.
Porodowi zwykle towarzyszą silne emocje, wśród których na pierwszy plan wysuwa się radość, poczucie szczęścia, niejednokrotnie ulga (jeżeli ciąża, a zwłaszcza jej ostatni etap, wiązał się z dyskomfortem), ale też niepokój i różnego rodzaju obawy (dotyczące przebiegu samego porodu, jego bolesności, stanu zdrowia dziecka itd.).
Jak wynika z badań prowadzonych w kulturach plemiennych, zjawisko smutku poporodowego (obserwowane w krajach rozwiniętych), we wspólnotach plemiennych nie występuje. Wyjaśnienia dla tego fenomenu szukano w zwyczajach i rytuałach kobiet, które w środowisku plemiennym towarzyszą rodzącym i współuczestniczą w opiece i wychowaniu dzieci. W tym kontekście czynnikiem chroniącym przed wystąpieniem depresji poporodowej wydaje się być poczucie przynależności do grupy, która w każdym momencie może udzielić wsparcia matce.
Również we współczesnym świecie nie bez znaczenia jest społeczny kontekst porodu, a więc obecność przy rodzącej osoby lub osób, ze strony których może ona liczyć na wsparcie – szczególnie emocjonalne. W tym aspekcie dodatkowego znaczenia nabiera możliwość przeżycia porodu rodzinnego (z udziałem ojca dziecka czy innej osoby bliskiej), korzystanie z pomocy douli czy przygotowanie do porodu w ramach szkoły rodzenia (co zwykle wiąże się z możliwością wcześniejszego poznania miejsca, w którym odbędzie się poród, czy też osób z personelu oddziału). Wymienione czynniki w sposób istotny wpływają na poczucie komfortu psychicznego rodzących, obniżają stres związany z porodem, przez co zmniejszają ryzyko wystąpienia ewentualnej niestabilności emocjonalnej w okresie okołoporodowym.
Doula - kobieta posiadająca doświadczenie w macierzyństwie, wspierająca młodą matkę i jej rodzinę w czasie ciąży, porodu oraz w opiece nad noworodkiem. W 2015 r. doula (asystentka kobiety w czasie ciąży i porodu) została wpisana na listę zawodów w Polsce. W Małopolsce doule posiadają oddział swojego stowarzyszenia w Krakowie.
